Современата медицина сè почесто гледа на дијабетес не само како метаболно, туку и како репродуктивно нарушување. Кај жените (но и кај мажите) хронично покачената гликоза ја нарушува хормоналната рамнотежа, го менува одговорот на јајниците и го намалува квалитетот на гамети. Кај пациентки кои се подготвуваат за ин витро фертилизација (ИВФ), гликемиската контрола пред постапката е еден од најсилните предиктори за успех.

По повод Светскиот ден на дијабетес (14 ноември), Mon Bébé ги спојува науката и искуството за да објасни како дијабетес влијае врз плодноста и како правилната контрола може да ја зголеми шансата за здрава бременост.

Физиолошка врска помеѓу дијабетес и плодност

1.    Инсулин, хормони и овулација

Инсулинот не е само метаболен, туку и репродуктивен хормон. Кога неговата активност е нарушена, се менува секвенцата на LH и FSH, што доведува до нерегуларна или целосно отсутна овулација. Кај жени со дијабетес тип 2 и инсулинска резистенција, се јавува хиперинсулинемија која го стимулира лачењето на андрогени во јајниците и предизвикува PCOS-слична клиничка слика.

2.    Оксидативен стрес и квалитет на јајце-клетки

Хроничната хипергликемија создава вишок реактивни слободни кислородни радикали, што доведува до оштетување на митохондриите во ооцитите. Студија на Human Reproduction (2022) покажа дека пациентки со HbA1c > 6,5 % имаат 28 % помала стапка на зрели ооцити и повеќе хромозомски аномалии во споредба со оние со оптимална гликемија.

3.    Ендометриум и имплантација

Дијабетес влијае врз рецептивноста на ендометриумот, го менува изразот на интегрини и цитокини и го скратува имплантациониот прозорец. Контролата на HbA1c под 6 % ја зголемува имплантацијата за околу 35 % (Fertility and Sterility, 2023).

 Епидемиологија и реални податоци

• Дијабетес имаат околу 12 % од жените во репродуктивна доба.
• 1 од 6 пациентки на ИВФ има некаков степен на инсулинска резистенција.
• Во споредба со општата популација, жените со неконтролиран дијабетес имаат 40-50 % пониска стапка на имплантација и повеќе рани спонтани абортуси.
• Добро регулиран HbA1c (< 6 %) ја зголемува шансата за живо раѓање до 36 % според ESHRE Data Registry 2024.

Дијагностички стандарди и подготовка пред ИВФ

Според ADA 2025 и ESHRE Reproductive Endocrinology Guidelines, пред започнување на ИВФ, секоја пациентка со дијабетес треба да помине низ целосна метаболна проценка:

Основни параметри:

• HbA1c (цел < 6 %)
• FPG и OGTT
• Инсулин и C-пептид
• HOMA-IR индекс
• Липиден профил и CRP
• Ултразвучна проценка на јајници и ендометриум
• AMH и хормонален панел (LH, FSH, E2)

Дополнителни анализи:

• Тироидни функции (TSH < 2.5 mIU/L)
• Витамин D, B12 и фолна киселина
• Спермограм и ДНК фрагментација кај партнерот

Овие податоци овозможуваат персонализиран ИВФ протокол и проценка на ризик пред започнување на хормонална стимулација.

Пре-ИВФ оптимизација

1.    Гликемиска стабилизација (3-6 месеци пред циклус)

• Цел: HbA1c ≤ 6.0 %.
  • Препорачано од ADA 2025 и FIGO 2023: одложување на ИВФ ако HbA1c > 6.5 %.
  • Метформин е терапија од прва линија (ако нема контраиндикации).

2.    Нутритивна корекција

• Диета со низок гликемиски индекс (< 55).
  • Вклучување на омега-3, CoQ10, мио-инозитол и витамин D.
  • Енергетски дефицит 10-15 % од базалниот метаболизам за BMI > 27.

3.    Физичка активност

• 150 мин. умерено аеробно вежбање неделно (WHO 2024).
  • 2 сесии со сила неделно за подобрување на инсулинска чувствителност.

4.    Психолошка подготовка

• Поддршка од советник или група за стрес-менаџмент, затоа што кортизолот директно влијае врз инсулинската резистенција и фоликуларната осетливост.

Терапевтски пристап и ИВФ протокол

1.    Медикаментозен третман

• Тип 1 дијабетес: интензивна инсулинска терапија со гликемиски мониторинг на 4-6 ч.
• Тип 2 дијабетес: метформин или GLP-1 агонист (ако не се контраиндицирани во фертилитетен контекст).
• Инсулинска резистенција без дијабетес: метформин до 2000 mg/ден.

2.    ИВФ стимулација

Според ESHRE ART Guidelines 2024:

• Гонадотропини со намалена почетна доза (150-225 IU).
• Мека протоколизација со антагонист за LH (за избегнување хиперстимулација).
• Мониторинг на естроген и гликемија на секои 48 ч.

3.    Имплантација и лутеална поддршка

• Внимателен тајминг за трансферот врз основа на ендометријална дебелина и гликемиски стабилен период.
• Прогестерон суплементација и континуиран HbA1c мониторинг до 8. гестациска недела.

По зачнување: континуирана контрола и грижа

Жените со дијабетес имаат поголем ризик од:

• спонтани абортуси (2-3× повисок ризик при HbA1c > 7 %)
• прееклампсија, гестациска хипертензија, макросомија на плод
• неонатални хипогликемии и респираторен дистрес

Препораки на FIGO и ADA:

• Контрола на гликемија на секои 1-2 недели.
• Умерено аеробно вежбање (30 мин./ден).
• Урамнотежена исхрана во 5-6 оброци со однос 40:30:30 (јаглехидрати:протеини:масти).
• Редовни проверки на крвен притисок и тежина по триместри.

Во Mon Bébé, ендокринолог, гинеколог и нутриционист работат во координиран тим за секоја пациентка. Следењето вклучува и дигитален гликемиски дневник, чек-ин по електронска пошта и телемедицински консултации.

Мажот во приказната: дијабетес и машкиот фактор

Неопходно е да се нагласи дека дијабетес ја намалува и машката плодност. Хипергликемијата ја оштетува ДНК на сперматозоидите, ја намалува подвижноста и зголемува фрагментацијата. Andrology (2023) покажува дека контролираната гликемија ја подобрува спермалната морфологија за 21 %. Затоа, Mon Bébé секогаш ја вклучува и машката страна во пре-ИВФ скрининг.

Што велат најновите водичи

Нови пристапи за метаболна поддршка

• Inositols (мио/Д-хијо состојки): ја подобруваат чувствителноста на инсулин и го зголемуваат бројот на зрели ооцити.
• CoQ10 и NAC: ја намалуваат оксидативната штета во фоликулите.
• Витамин D: дефицитот е поврзан со пониски стапки на имплантација.
• Омега-3: ја подобруваат ендометријалната васкуларизација и намалуваат воспалителни цитокини.

Mon Bébé ги вклучува овие суплементи во индивидуални протоколи по проценка на лабораториски вредности.

Контролата значи шанса

Дијабетес не ја одзема шансата за родителство – но ја условува со прецизност. Со контролирана гликемија, балансирана исхрана и тим кој го следи секој чекор, успехот во ИВФ станува реална можност. Во Mon Bébé, секој протокол е направен со знаење, емпатија и мерлива научна поддршка.

Tags: дијабетес, IVF, фертилитет, инсулинска резистенција, Mon Bébé, World Diabetes Day, ендокринологија, женско здравје
Keywords: дијабетес и плодност, HbA1c и ИВФ, контрола на гликемија, асистирана репродукција, репродуктивна ендокринологија, фертилитет Македонија

Слични статии

1. Иновативни суплементи за плодност: Новата генерација надеж
2. Оваријална стимулација – дали е безбедна?
3. Ин витро со природен циклус: Сè што треба да знаете
4. Суплементи засновани на докази за подобрување на машка плодност
5. Исхрана за Плодност, Зачнување и Бременост
6. Плима и осека на машката плодност: нивоа на тестостерон и модерно татковство
7. Испитување на машката плодност: Вашиот сеопфатен водич